اجرای فاز جدید هدفمندسازی یارانه‌ها

به گزارش 9 صبح، در قالب اجرای مرحله پنجم کالابرگ الکترونیکی، اخباری منتشر شده است مبنی بر این که دولت در نظر دارد یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی را حذف کند و منابع حاصل را به عنوان تأمین مالی کالابرگ برای دهک‌های پایین‌تر (دهک‌های ۱ تا ۷) به کار گیرد. این تحول که هم‌راستا با سیاست هدفمندسازی یارانه‌ها تعریف شده، بازتاب‌های متعددی در فضای عمومی دارد؛ اما پرسش کلیدی آن است که با منابع آزادشده از طریق حذف این سه دهک، دولت دقیقاً چه اهدافی را دنبال می‌کند؟ آیا منابع آزاد شده به سوی حمایت از تولید سوق داده خواهد شد و یا به دست استهلاک سرمایه سپرده خواهند شد. 

مرتضی افقه، اقتصاددان و استاد دانشگاه، با اشاره به خبرهای منتشرشده درباره حذف سه دهک پایانی از دریافت کالابرگ و احتمال کاهش تعداد یارانه‌بگیران، تأکید کرد: منابع حاصل از این حذف‌ها الزام قانونی برای تخصیص به بخش تولید ندارند و دولت در شرایط اضطرار کسری بودجه قرار گرفته است.

افقه با بیان اینکه قانونی که دولت را ملزم کند منابع آزادشده را به سمت تولید هدایت کند، بعید است وجود داشته باشد ، توضیح داد: دولت با کسری بودجه بالا روبه‌روست و این کسری عمدتاً در بخش‌های جاری است که الزماً ارتباط مستقیمی با تولید ندارد.

به گفته وی، هرچند تخصیص یارانه به تولیدکننده می‌تواند مؤثرتر از توزیع آن به مصرف‌کننده باشد، اما شرایط اقتصادی کنونی موجب شده بخش بزرگی از جامعه افراد توانمند برای کاربه دلیل نبود فرصت شغلی ناچار به دریافت یارانه باشند.

لزوم حمایت از دهک‌های دچار فقر شدید

این اقتصاددان تأکید کرد: طبق برخی آمارهای رسمی، حدود چهار میلیون نفر در فقر شدید به سر می‌برند و حتی توان تأمین مواد غذایی لازم برای بدن خود را ندارند و باید توجه داشت که در صورت حذف دسته‌ای از یارانه‌بگیران و عدم اختصاص این منابع به دهک‌های بسیار پایین، آن ها به زودی  در معرض فقر شدید غذایی قرار می گیرند. 

ردیف‌های بودجه‌ای غیرضروری و ضرورت اصلاح ساختار هزینه‌ها

افقه در پاسخ به پرسشی درباره ردیف‌های بودجه‌ای غیرضروری که باید اصلاح شوند، توضیح داد: بسیاری از هزینه‌های جاری دولت قابل کاهش هستند. در واقع هزینه‌های جاری دولت بسیار گسترده است؛ از سفرهای خارجی غیرضروری نمایندگان گرفته تا ردیف‌های فرهنگی ثابت که سال‌هاست بدون ارزیابی کارایی بودجه دریافت می‌کنند.

وی  با اشاره به مراکز پژوهشی و دانشگاه‌هایی که بدون بازدهی مشخص و صرفاً برای ایجاد ظاهر توسعه ایجاد شده‌اند، افزود: بسیاری از این مراکز هیچ تأثیر ملموسی بر پیشرفت، رفاه یا حل مسائل جامعه ندارند و تنها منابع بودجه‌ای را مصرف می‌کنند.

ضرورت مقابله با ردیف‌های بودجه‌ای غیرمولد

افقه خاطرنشان کرد: در شرایط وفور درآمدهای نفتی شاید وجود ردیف‌های بودجه‌ای غیرمولد حساسیت‌زا نبود، اما اکنون که منابع محدود است، حذف یا کاهش تدریجی این هزینه‌ها یک ضرورت است.

وی تأکید کرد: پشت هر ردیف بودجه‌ای یک قدرت سیاسی، مذهبی یا قومی وجود دارد که مانع حذف آن می‌شود؛ اما عبور از این مرحله ضروری است. در غیر این صورت فشار بر جامعه می‌تواند زمینه‌ساز نارضایتی‌های گسترده شود. 

افقه در پایان با تأکید بر ضرورت بازنگری جدی در بودجه سال آینده، گفت: اصلاح هزینه‌ها، کاهش ردیف‌های غیرضروری و هدایت منابع به دهک‌های دچار فقر شدید باید در اولویت سیاست‌گذاران قرار گیرد.