شرایط بازنشستگی دوباره تغییر کرد!

به گزارش 9 صبح؛ از یک سو، سن و سابقه بازنشستگی عمومی برای جلوگیری از ورشکستگی قریب‌الوقوع صندوق تأمین اجتماعی افزایش یافته و بار سنگین‌تری بر دوش نیروی کار فعلی قرار داده است. از سوی دیگر، با ارائه تسهیلات بی‌سابقه به مادران شاغل، دولت تلاش دارد از ابزار بازنشستگی به عنوان اهرمی برای مقابله با بحران جمعیت استفاده کند. این “معامله بزرگ”، آینده شغلی و معیشتی میلیون‌ها ایرانی را بازتعریف می‌کند.

بر اساس بخشنامه‌های جدید وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی که در راستای “قانون اصلاحات صندوق‌های بازنشستگی” و “قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت” ابلاغ شده، دو تغییر استراتژیک به طور همزمان اعمال می‌شود:

رویکرد انقباضی برای پایداری صندوق (افزایش تعهدات بیمه‌شدگان)

با هدف مقابله با ناترازی شدید منابع و مصارف صندوق تأمین اجتماعی، شرایط عمومی بازنشستگی به شرح زیر سخت‌گیرانه‌تر شده است:

مردان: حداقل سن بازنشستگی از ۶۰ به ۶۲ سال و حداقل سابقه لازم برای بازنشستگی کامل از ۳۰ به ۳۵ سال افزایش می‌یابد.

زنان: حداقل سن بازنشستگی ۵۵ سال باقی می‌ماند، اما سابقه مورد نیاز برای بازنشستگی کامل به تدریج افزایش خواهد یافت.

این افزایش به صورت پلکانی اعمال می‌شود تا افرادی که در آستانه بازنشستگی قرار دارند، کمتر متضرر شوند. برای مثال، فردی با ۱۵ سال سابقه باید تا ۳۵ سال خدمت کند، اما فردی با ۲۵ سال سابقه، با تکمیل ۳۰ سال و ۱۰ ماه خدمت بازنشسته خواهد شد.

 تحلیل استراتژیک: این اقدام یک جراحی اقتصادی ضروری اما دردناک است. دولت به جای پرداخت بدهی‌های انباشته خود به صندوق یا اصلاح ساختار سرمایه‌گذاری آن، ساده‌ترین راه یعنی افزایش دوره کار اجباری نیروی کار را انتخاب کرده است. این سیاست، ضمن به تعویق انداختن بحران، می‌تواند به کاهش انگیزه، فرسودگی شغلی و افزایش فشار بر بازار کار (به دلیل عدم خروج نیروی کار قدیمی) منجر شود. 

رویکرد انبساطی برای بحران جمعیت (تسهیلات ویژه مادران)

در اقدامی متضاد با رویکرد کلی، قانون‌گذار مشوق‌های جذابی برای مادران شاغل (که فرزندانشان پس از آبان ۱۴۰۰ متولد شده‌اند) در نظر گرفته است:

تخفیف سنی: به ازای هر فرزند، یک سال و برای فرزند سوم به بعد، ۱.۵ سال از سن بازنشستگی مادر کاسته می‌شود.

شرایط: مادر باید حداقل ۲۰ سال سابقه کار داشته باشد و سن نهایی او پس از اعمال تخفیف‌ها نباید از ۴۰ سال کمتر شود.

 مثال عملی: یک مادر شاغل که در حالت عادی باید در ۵۵ سالگی بازنشسته شود، در صورت داشتن ۳ فرزند (متولد پس از ۱۴۰۰) و ۲۰ سال سابقه، می‌تواند با استفاده از ۳.۵ سال تخفیف، در سن ۵۱.۵ سالگی بازنشسته شود. اگر او زودتر شروع به کار کرده باشد، می‌تواند در ۴۰ سالگی با داشتن سابقه لازم، بازنشسته شود. 

 تحلیل استراتژیک: این سیاست، یک ابزار جمعیتی هوشمندانه است که تلاش می‌کند هزینه فرزندآوری برای زنان شاغل را کاهش دهد. با این حال، این اقدام بار مالی جدیدی بر صندوق تحمیل می‌کند که با هدف اصلی قانون (پایداری مالی) در تضاد است. این تناقض نشان می‌دهد که دولت در حال مدیریت همزمان دو بحران متفاوت با یک ابزار واحد است. 

گروه‌های مستثنی: سپری برای باتجربه‌ها

برای جلوگیری از شوک ناگهانی، قانون‌گذار گروه‌های زیر را از شمول قوانین جدید معاف کرده است:

بیمه‌شدگان با سابقه بالا: افرادی که در زمان ابلاغ قانون بیش از ۲۸ سال سابقه دارند، طبق قوانین قدیم بازنشسته می‌شوند.

مشاغل سخت و زیان‌آور: شرایط بازنشستگی این گروه (۲۰ سال متوالی یا ۲۵ سال متناوب) بدون تغییر باقی مانده است.

زنان مشمول قانون کار: امکان بازنشستگی با ۴۲ سال سن و ۲۰ سال سابقه برای این گروه حفظ شده است.

نتیجه‌گیری نهایی

اصلاحات بازنشستگی ۱۴۰۴ یک شمشیر دولبه است. این قانون در تلاش است تا با یک دست، با افزایش سن و سابقه، جلوی فروپاشی اقتصادی صندوق را بگیرد و با دست دیگر، با ارائه مشوق به مادران، به جنگ بحران جمعیت برود. موفقیت این طرح پیچیده به نحوه اجرای آن و مدیریت تناقضات ذاتی‌اش بستگی خواهد داشت. اما آنچه مسلم است، این است که نیروی کار ایران، به ویژه مردان، باید خود را برای سال‌های کار بیشتر آماده کنند، در حالی که برای مادران شاغل، افق جدیدی برای بازنشستگی زودهنگام گشوده شده است.