تعلیق همکاری ایران با آژانس اتمی: تصمیم شورای عالی امنیت ملی و سایه آن بر سفر دیپلماتیک پزشکیان

به گزارش 9 صبح، در اقدامی که بازتاب گسترده‌ای در محافل سیاسی و رسانه‌ای داخلی یافت، شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به ریاست مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، تصمیم به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفت. این تصمیم، که بر اساس قانون مصوب مجلس شورای اسلامی و در چارچوب حفظ امنیت ملی اتخاذ شده، نه تنها نمادی از اقتدار ایران در برابر فشارهای بین‌المللی است، بلکه می‌تواند بر برنامه‌های دیپلماتیک آتی، از جمله سفر قریب‌الوقوع پزشکیان به نیویورک، تاثیرگذار باشد. در این گزارش، بر اساس منابع معتبر داخلی مانند خبرگزاری ایرنا، ایسنا و تسنیم، به بررسی پیشینه، دلایل و پیامدهای این تصمیم می‌پردازیم.

پیشینه تصمیم: از توافقات موقت تا تعلیق قاطع

داستان تعلیق همکاری ایران با آژانس اتمی، ریشه در تحولات پرتنش سال‌های اخیر دارد. پس از خروج ایالات متحده از برجام در سال ۱۳۹۷ (۲۰۱۸ میلادی)، ایران گام‌های کاهش تعهدات خود را به تدریج برداشت. اما در سال ۱۴۰۴ شمسی (۲۰۲۵ میلادی)، با تشدید تنش‌ها پس از حملات هوایی آمریکا و اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران در ژوئن، وضعیت به نقطه بحرانی رسید. خبرگزاری تسنیم در گزارشی به نقل از منابع آگاه گزارش داد که اوایل سپتامبر ۲۰۲۵، ایران و آژانس توافقی موقت برای ازسرگیری بازرسی‌ها امضا کردند، اما این توافق به سرعت زیر سؤال رفت.

شورای عالی امنیت ملی، به عنوان بالاترین مرجع تصمیم‌گیری در امور امنیتی، در جلسه‌ای فوری در ۲۹ شهریور ۱۴۰۴ (۲۰ سپتامبر ۲۰۲۵) این تعلیق را تصویب کرد. طبق گزارش ایرنا، این تصمیم بر اساس ماده واحده قانون "الزام دولت به تعلیق همکاری با آژانس" بود که مجلس در ۴ تیرماه ۱۴۰۴ با ۲۲۱ رأی موافق تصویب کرده بود. مسعود پزشکیان، به عنوان رئیس شورا، این قانون را در ۱۱ تیرماه ابلاغ کرد و سازمان انرژی اتمی، وزارت امور خارجه و شورای عالی امنیت ملی را موظف به اجرا نمود. ایسنا تأکید می‌کند که این اقدام "علیرغم همکاری‌های گسترده ایران با آژانس" صورت گرفته و پاسخی به "اقدامات خصمانه غرب" است.

این تصمیم، بخشی از استراتژی دفاعی ایران است. بر اساس گزارش‌های داخلی، حملات ژوئن ۲۰۲۵ به سایت‌های هسته‌ای مانند نطنز و فردو، امنیت تأسیسات را به خطر انداخت و ایران را وادار به بازنگری در تعهدات پادمانی کرد. قانون مجلس تصریح می‌کند که تعلیق تا "حصول تضمین امنیت تأسیسات هسته‌ای" ادامه خواهد یافت. این چارچوب قانونی، که توسط شورای نگهبان تأیید شد، نشان‌دهنده همگرایی قوا در حفظ حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز ایران است.

دلایل اتخاذ تصمیم: فشارهای غرب و حفظ امنیت ملی

دلایل این تصمیم، ریشه در اقدامات اخیر کشورهای اروپایی دارد. خبرگزاری فارس به نقل از کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس گزارش داد که بریتانیا، فرانسه و آلمان (E3) در تلاش برای فعال‌سازی مکانیسم "اسنپ‌بک" و بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران بودند. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، نیز در گزارش‌های اخیر خود، ایران را به "عدم همکاری کامل" متهم کرده بود، اتهامی که منابع ایرانی آن را "سیاسی‌کاری" می‌دانند.

طبق بیانیه شورای عالی امنیت ملی، که توسط تسنیم منتشر شد، ایران "طرح‌های متعددی برای حل و فصل موضوع" ارائه کرده بود، اما "اقدامات تحریک‌آمیز غرب" این تلاش‌ها را ناکام گذاشت. یکی از دلایل کلیدی، نگرانی از جاسوسی آژانس است. گزارش ایسنا به نقل از کارشناسان هسته‌ای اشاره می‌کند که بازرسی‌های آژانس می‌تواند اطلاعات حساسی را در اختیار رژیم صهیونیستی و آمریکا قرار دهد، به ویژه پس از حملات اخیر. علاوه بر این، تصمیم مجلس برای تعلیق، پاسخی به نقض تعهدات برجام توسط طرف‌های غربی است. ایران تأکید دارد که برنامه هسته‌ای‌اش صلح‌آمیز است و تعلیق، اقدامی "موقت و دفاعی" است.

در سطح داخلی، این تصمیم حمایت گسترده‌ای کسب کرده. نظرسنجی‌های غیررسمی منتشرشده در رسانه‌های داخلی مانند روزنامه شرق نشان می‌دهد که بیش از ۷۰ درصد شهروندان ایرانی آن را "گامی ضروری برای حفظ استقلال" می‌دانند. کارشناسان سیاسی مانند عباس عراقچی، معاون سابق وزیر خارجه، در مصاحبه با ایرنا، این اقدام را "پیام قاطع به غرب" توصیف کرده‌اند که ایران حاضر به تسلیم در برابر فشارها نیست.

تاثیرات داخلی و بین‌المللی: چالش‌ها و فرصت‌ها

تعلیق همکاری با آژانس، تاثیرات چندلایه‌ای دارد. در سطح داخلی، این تصمیم به تقویت برنامه هسته‌ای بومی کمک می‌کند. سازمان انرژی اتمی اعلام کرده که تمرکز بر تحقیق و توسعه داخلی افزایش خواهد یافت، که می‌تواند به پیشرفت در زمینه‌های پزشکی و صنعتی منجر شود. گزارش تسنیم حاکی است که این تعلیق، بودجه تحقیقاتی هسته‌ای را از ۱۵ درصد به ۲۵ درصد افزایش می‌دهد، که فرصت‌هایی برای اشتغال‌زایی ایجاد می‌کند.

اما چالش‌ها نیز وجود دارد. اقتصاد ایران، که تحت تحریم‌های سنگین است، ممکن است با تشدید فشارهای مالی روبرو شود. خبرگزاری مهر گزارش داد که بورس تهران پس از اعلام تصمیم، نوساناتی داشت، اما شاخص کل در نهایت صعودی بسته شد، نشان‌دهنده اعتماد عمومی به سیاست‌های دولت. در عرصه بین‌المللی، این اقدام می‌تواند مذاکرات برجام را به بن‌بست بکشاند. چین و روسیه، به عنوان شرکای ایران، از این تصمیم حمایت کرده‌اند، اما اتحادیه اروپا هشدارهایی مبنی بر "عواقب جدی" صادر کرده است.

یکی از جنبه‌های کلیدی، تاثیر بر دیپلماسی است. ایران تأکید دارد که تعلیق، مانع گفت‌وگوهای سیاسی نمی‌شود، اما منابع داخلی هشدار می‌دهند که غرب ممکن است از آن برای انزوای بیشتر ایران استفاده کند.

سایه تعلیق بر سفر پزشکیان به نیویورک: پیام تهران به جهان

سفر مسعود پزشکیان به نیویورک برای شرکت در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر ۲۰۲۵، یکی از مهم‌ترین رویدادهای دیپلماتیک سال است. این سفر، که قرار است در اوایل مهرماه انجام شود، فرصتی برای ارائه مواضع ایران در برابر جامعه جهانی است. اما تصمیم تعلیق همکاری با آژانس، سایه سنگینی بر آن انداخته است.

روزنامه شرق در گزارشی تحلیلی نوشت: "تعلیق همکاری، پیام تهران به غرب در آستانه سفر نیویورک است." پزشکیان، که به عنوان یک دیپلمات عمل‌گرا شناخته می‌شود، احتمالاً از این فرصت برای دفاع از حقوق ایران استفاده خواهد کرد. منابع داخلی مانند ایسنا گزارش می‌دهند که سخنرانی پزشکیان بر "حقوق هسته‌ای صلح‌آمیز" و "نقض تعهدات غرب" تمرکز خواهد داشت. این تصمیم، دست ایران را در مذاکرات احتمالی با مقامات آمریکایی و اروپایی بازتر می‌کند، زیرا نشان‌دهنده عزم جدی تهران برای حفظ خطوط قرمز است.

با این حال، تاثیر منفی نیز محتمل است. خبرگزاری تسنیم به نقل از دیپلمات‌های ایرانی هشدار داد که غرب ممکن است سفر را بهانه‌ای برای اعمال فشار بیشتر قرار دهد، مانند جلوگیری از ملاقات‌های دوجانبه. علاوه بر این، تعلیق می‌تواند بر روابط با آژانس و کشورهای غیرمتعهد تاثیر بگذارد. پزشکیان، در ابلاغ قانون به وزارت خارجه، تأکید کرده که "دیپلماسی فعال" ادامه یابد، اما منابع داخلی می‌گویند این سفر "آزمون سختی" برای دولت خواهد بود.

در سفر نیویورک، پزشکیان احتمالاً بر همکاری‌های منطقه‌ای، مانند آتش‌بس با اسرائیل، تمرکز کند و تعلیق را به عنوان "دفاعی مشروع" توجیه نماید. گزارش ایرنا حاکی است که هیئت ایرانی شامل وزرای خارجه و انرژی اتمی خواهد بود تا پیام واحدی ارائه دهند. این سفر می‌تواند نقطه عطفی باشد: یا به کاهش تنش‌ها منجر شود یا به تشدید آن‌ها.

نتیجه‌گیری: گام رو به جلو در مسیر استقلال

تصمیم شورای عالی امنیت ملی برای تعلیق همکاری با آژانس، نمادی از مقاومت ایران در برابر هژمونی غربی است. براساس منابع داخلی، این اقدام نه تنها امنیت ملی را تقویت می‌کند، بلکه پیام روشنی به جهان ارسال می‌نماید: ایران آماده گفت‌وگو است، اما نه به قیمت تسلیم. تاثیر آن بر سفر پزشکیان، هرچند چالش‌برانگیز، فرصتی برای برجسته کردن حقوق ایران فراهم می‌آورد.

در نهایت، این تصمیم بخشی از استراتژی بلندمدت برای دستیابی به خودکفایی هسته‌ای است. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولان تأکید کرده‌اند، "حفظ dignity ملت" اولویت دارد. با اجرای این قانون، ایران وارد فصلی جدید از دیپلماسی مستقل می‌شود، فصلی که سفر نیویورک می‌تواند آن را تثبیت کند.